پندری: سال ۱۴۰۰ سال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شورای اسلامی شهر است. دکتر امیرحمزه مهرابی، استاد دانشگاه، تا روز برگزاری انتخابات در سلسله یادداشت‌هایی به صورت هفتگی و با زبان ساده به این موضوع می‌پردازد. او می‌گوید «مباحث از ابعاد نظری و کلی و پاسخ به برخی شبهات رایج، آغاز و به بیان شاخص‌ها و ملاک‌هایی عینی و جزئی ختم می‌شود.»
این مجموعه یادداشت با نام «بهار سرنوشت» هر هفته در پندری منتشر خواهد شد.
پس از بیان دو مقدمه ضروری فوق (مختار بودن انسان و مشارکت حداکثری)، تذکر چند نکته اساسی می‌تواند به رفع برخی از شبهات پیرامون میزان نقش شورای نگهبان در انتخاب روسای جمهور کمک کند:
نکته اول: ما شورای نگهبان را مثل هر مجموعه انسانی دیگر، مصون از خطا نمی‌دانیم. بالاخره یک مجموعه ۱۲ نفری ناهمگون که از مراجع مختلف منصوب، معرفی و انتخاب می‌شوند (۶ نفر حقوقدان با رأی نمایندگان مجلس انتخاب می‌شوند و ۶ نفر مجتهد از سوی رهبری منصوب می‌گردند) و با رأی مخفی و اکثریت به تأیید یا ردّ نامزدها می‌پردازند.
البته ممکن است با یک رأی سرنوشت یک نامزد عوض شود و آن‌طور که صلاح دین و دنیای مردم است، رقم نخورد. ولی طبق قانون همه موظف به پذیریش این تصمیم هستند. تجربه نشان داده است که شورای نگهبان بدون حب و بغض پرونده نامزدها را بررسی می‌کند، ولی اگر این آرا بدون بررسی سوابق افراد و یا خدای نکرده از روی حب و بغص صورت گرفته باشد، در پیشگاه خدا مسئول هستند.
نکته دوم: شورای نگهبان از بین نامزدهای ثبت‌نام کرده، افراد واجد شرایط «حداقلی» را معرفی می کند و هرگز کسی را مجبور به انتخاب فرد خاصی نمی‌کند. این مردم هستند که باید از بین کاندیداها با گرایشات و شعارهای متفاوت و گاه متضاد و با توانمندی‌های مختلف یک نفر که قوی‌تر و بهتر است را انتخاب کنند. اینکه انتخاب فلان فرد را به گردن شورای نکهبان بیندازیم، منصفانه نیست.
اگر ما از بین کاندیداها «ضعیف‌ترین» فرد را انتخاب کردیم، شورای نگهبان چه تقصیری دارد؟ وقتی از بین ۵ نفر کاندیدا، مردم کاندیدای ضعیف‌تر را انتخاب می‌کنند، خودشان را باید ملامت کنند یا شورای نگهبان را؟ وقتی مردم شورای شهری را انتخاب می‌کنند که قالیباف را برکنار و نجفی معلوم‌الحال را به عنوان شهردار پایتخت انتخاب می‌کنند، مقصر کیست؟
امام علی علیه‌السلام در این زمینه می‌فرماید: لَیسَ العاقِلُ مَن یعرِفُ الخَیر مِنَ الشَّرِ و لکنَّ العاقِلَ مَن یعرفُ خَیرَ الشَّرین؛ خردمند آن کسی نیست که خوب را از بد تمیز دهد؛ بلکه خردمند کسی است که از میان بدها، بهترین آنها را بشناسد.
به تعبیر دیگر تشخیص «خوب» و «بد» برای انسان هنر نیست؛ زیرا حیوانات نیز از روی غریزه، خیر و شر و سود و زیان خود را می‌دانند؛ بلکه انسان عاقل باید بتواند از میان «بد» و«بدتر»، بد را انتخاب کند و یا از میان «خوب» و «خوب‌تر»، خوب‌تر را برگزیند. اگر اکثریت مردمی بر عکس عمل کنند (بدتر را انتخاب کند) خودشان مقصرند یا شورای نگهبان؟
نکته سوم: شورای نگهبان در چارچوب قانون عمل می‌کند و تا این زمان، شرایط و ملاک‌های ریاست جمهوری به شرح زیر است:
۱. رجال مذهبی، سیاسی.
۲ .ایرانی‌الاصل.
۳. تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.
۴ .مدیر و مدبر.
۵. ارای حسن سابقه و امانت و تقوی.
۶. مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور.
تذکر: شورای نگهبان در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰، ملاک‌هایی را جهت تعریف و اعلام شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری، در مرحله ثبت‌نام به وزارت کشور اعلام کرده است که به شفافیت و سهولت بررسی پرونده‌ی نامزدها کمک می‌کند.
این شورا برای احراز شرایط فوق، از چهار منبع (نیروی انتظامی، اداره ثبت احوال، دادگستری و وزارت اطلاعات) استعلام می‌گیرد. اگر این منابع، نظر منفی ندهند شورای نگهبان دستش بسته است، هرچند در صورت نیاز می‌تواند از مراکز و منابع دیگر مثل اطلاعات سپاه استعلام کند.
البته باز هم تصمیم‌گیر نهایی در مورد برنامه‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کاندیداها، شخصیت، گرایشات سیاسی، انطباق گفتمان فرد با گفتمان رهبری، کارآمدی، کارنامه و عملکرد گذشته فرد و … بر عهده مردم است که باید با درایت و هوشمندی آن را تشخیص داده و به یکی از نامزدهای مورد نظر رأی دهند.
نکته چهارم: انسان دائماً در حال تغییر است. این تغییرات برای فردی که خودسازی نکرده باشد و به قدرت و ثروت برسد، سیر نزولی و رو به سقوط است (کَلَّا إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغى. أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى / حقا که انسان سرکشى مىکند هرگاه خود را بى‌نیاز پندارد.
شورای نگهبان نمی‌تواند جلوی تغییر افراد احراز صلاحیت کرده را بگیرد. ممکن است یک نفر در ابتدا فردی واجد شرایط باشد ولی به مرور تغییر کند و از صلاحیت بیفتد. مگر بیش از ۷۰ نفر از نمایندگان دوره پیشین برای دوره فعلی ردّ صلاحیت نشدند؟ اینکه یک فرد به‌خاطر دسترسی به رانت اطلاعاتی و برخورداری از قدرت و شهرت، به انحراف کشیده می‌شود، شورای نگهبان چه تقصیری دارد؟شورای نگهبان نه می‌تواند به کسی مصونیت ببخشد و نه می‌تواند آینده‌پژوهی و نیت‌خوانی کند که در آینده هر نامزد چه وضعی پیدا می‌کند. بله، دستگاه ای نظارتی و قضایی باید مواظب مدیران باشند و در صورت اهمال در انجام وظایف، مقصرند.
یادداشت‌های قبلی:
#بهارسرنوشت؛ انتخاب‌های شورای نگهبان و انتخاب‌های مردم/۲
#بهارسرنوشت؛ انتخاب‌های شورای نگهبان و انتخاب‌های مردم
#بهارسرنوشت؛ چرا باید در انتخابات شرکت کنیم؟ /۳
