شب‌های شاعرانه‌ی گراش به یادِ لسان‌الغیب

به گزارش پندری، شب گذشته، ۲۰ مهرماه به مناسبت یادروز حافظ، همایش «کِلک خیال» با محوریت اشعار حافظ در سالن اجتماعات محبی برگزار شد.

معصومه بهمنی، شاعر و دبیر اجرایی این برنامه در بخش‌هایی از صحبت‌های ابتدای برنامه گفت: «این برنامه برای اولین‌بار است که با استفاده از پتانسیل و ظرفیت دانش‌آموزی از مهد کودک کودکستان تا متوسطه‌ی دوم برگزار می‌شود. ما هرساله برنامه‌های مشاعره و حافظ‌خوانی را داریم که امسال برنامه را عمومی کرده‌ایم. هدف از این برنامه، نیروسازی و تربیت هنرمندان نسل نو است. از مجری تا حافظ‌خوان‌ها از همین دانش‌آموزان هستند.»
بهمنی در خصوص مشاعره گفت: «ما در رده‌های سنی از کودکستان تا دانشگاه در سنین مختلف کسانی را داریم که در مشاعره درخشان هستند‌ که رتبه‌هیا برتر استان را نیز کسب کرده‌اند. همچنین امسال نیز به مسابقات کشوری مشاعره در اصفهان اعزام می‌شوند.»

مشاعره، یکی از برنامه‌های شبِ شاعرانه‌ی این همایش بود که با داوری حبیبه درویشی و مریم پاکروان در دو بخش انجام شد. در نهایت سجاد فتحی، مریم پای‌برجای، الهه دلاوران، مریم نیکخو، مریم فیضی، خوشاب و حسینی برگزیدگان دو بخش مشاعره بودند.

اما حافظ‌خوانی کودکان، جذاب‌ترین بخش‌ این همایش بود. جایی که
هستی منفردِ ۴ ساله غزلی از حافظ را برای حضار خواند. فاطمه عبدالی، بارانا حسینی، هلیا فتحی و مریم فیضی از دیگر حافظ‌خوانان بودند که تشویق حاضرین را به همراه داشت.

خسرو حسن‌زاده، شاعر و استاد ادبیات، بعد از معرفی کوتاه حافظ، «عشق» در اشعار حافظ را شرح داد. حسن‌زاده در ابتدای صحبت‌های خود گفت: «ابیات حافظ یک دنیا سخن دارد. خمیرمایه‌ی شعر حافظ عشق است. البته قبل و بعد حافظ هم اشعار عاشقانه داریم.»

او ضمن بیان تاریخچه‌ای از شعر فارسی گفت: «شروع شعر فارسی از زمان طاهریان بود. به صورت رسمی شعر فارسی در قرن اول و دوم هجری بود. البته زبان دربار عربی بود. مشتری اشعار هم دربار بودند. پس اشعار عربی سروده می‌شد. می‌دانید که در کعبه هفت قصیده آویزان بوده. شعر فارسی هم ابتدا بر اساس قصیده سروده می‌شد. و عشق هم در قصیده جایی ندارد.»

این استاد ادبیات گفت: «غزل از قصیده شروع شد. قصیده با تغزلات شروع می‌شد. بعد این تغزلات جدا شد و تبدیل به یک قالب جدید شد. این غزل‌ها از سنایی و عطار شروع شد و با سعدی و مولوی غزل به اوج رسید. اما در قرن هشتم اوضاع شعر فارسی کساد شد. چون هر کسی شعر می‌گفت زیر سایه‌ی سعدی و مولوی می‌رفت. حتی خواجوی کرمانی هم در سایه است. همان‌جا شعر به انحطاط افتاد. از طرفی مغولان هم حمله کردند و ادبیات رو به عقب رفت. تا رسیدیم به قرن هشتم که حافظ آمد. حافظ استثناست.»

حسن‌زاده در خصوص اشعار حافظ گفت: «او فهمید که اگر بخواهد شعر عاشقانه بگوید، زیر سایه‌ی سعدی خواهد رفت. و اگر شعر موعظه بگوید، در اشعار مولوی گم می‌شود. حافظ یک سبک خاص دارد که اسم آن را گذاشته نظم پریشان. یعنی در غزل یک بیت طنز، یک بیت معرفت، یک بیت جهان‌شناسی و یک بیت عاشقانه است. همین است که چرا با دیوان حافظ فال می‌گیرند. چون اشعار حافظ یک دست نیست.»

خسرو حسن‌زاده در خصوص عشق از نظر حافظ گفت: «حافظ می‌گوید جهان را به طفیل عشق آفریده‌اند. در اشعار حافظ تقابل عشق و عقل زیاد دیده می‌شود.»

او در جواب این سوال که آیا دیوان حافظ زمینی است یا آسمانی می‌گوید: «شهید مطهری در کتاب عرفان حافظ می‌گوید تمام اشعار عشقی که مطرح در دیوان حافظ است معنوی است و منظور خداست. اما در دانشگاه ما یک استادی داشتیم که می‌گفت اشعار آغاز جوانی حافظ زمینی است. ولی من می‌گویم من می‌گویم هر دو تایش است چه اشکال دارد حافظ یک دختر شیرازی را دوست داشته باشد؟ عشق یعنی میل به جاودانگی است. حدیث داریم در خصوص عشق به همسر. در کنار همسر نشستن عبادت است. نظر من این است که اشعار حافظ بین عشق زمینی و آسمانی نوسان دارد و او از عشق زمینی به عشق آسمانی می‌رسد.»

این برنامه به همت و همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گراش و کانون فرهنگی هنری حضرت معصومه(س) برگزار شده است.

جلسه‌ی ۵۹ چشمه با حافظ
اما انجمن شعر چشمه نیز در دوشنیه ۱۹ مهرماه، یعنی ۵۹امین جلسه‌ی خود را به موضوع اشعار حافظ اختصاص داده بود. این جلسه با خوانش اشعار حافظ توسط اعضای انجمن شروع شد و در ادامه مصطفی کارگر، رئیس انجمن، نکاتی را درباره شخصیت حافظ و اشعارش گفت.

کارگر در خصوص اشعار حافظ گفت: «اشعار حافظ اینگونه نیست که فقط همان چیزی باشد که می‌خوانیم. لایه‌های زیرینی هم دارد که هر کسی نمی‌تواند به این لایه‌ها پی ببرد. و برخی بیت‌های حافظ می‌خواهد به شما تلنگر بزند. انگار در گوش شما می‌خواهد حرف بزند.»

او در ادامه گفت: «هر شعر و بیت حافظ جزئیاتی دارد که می‌توان در مورد آن بحث و گفت‌وگو کرد. این را باید بدانیم که با حافظ و اشعارش باید زندگی کرد. برخی بیت‌های حافظ جنبه‌ی طنز هم داره که می‌توان بعد از بعد از خندیدن، گریه کرد.»

این استاد ادبیات دانشگاه گفت: «حافظ در اشعارش، بارِ معنایی و مضمون کلمات را تغییر داده. مثلا بعضی کلمات مثل باده و شراب و از این دست که بار منفی دارد، توانسته آن را عوض کند و با توجه به معنای مثبت تغییر دهد.»