پسماند صفر

راضیه سیاح ـ فانوس: «محیط زیست» و «فضای سبز» اگرچه مترادف نیستند اما ارتباط پیچیده و دقیقی باهم دارند. به همین دلیل در شماره‌ای که موضوع محوری آن، فضای سبز است؛ گپ و گفتی پیرامون محیط‌زیست نیز خالی از لطف نیست. یکی از موضوعات داغ در زمینه محیط‌زیست، سبک زندگی «پسماند صفر» است. در این گزارش به سراغ یکی از همشهریان رفته‌ایم که چند سال است به این سبک، زندگی می‌کند و پسماندی نزدیک به صفر دارد؛ یا به تعبیری دقیق‌تر فقط ماهی یک پلاستیک متوسط!

پسماند نزدیک به صفر

سیده عاطفه معصومی، ۳۱ساله و کارشناس بهداشت عمومی درباره نحوه آشنایی‌اش با این سبک زندگی می‌گوید: «من از طریق پیج خانم آیه حمداوی در اینستاگرام با این سبک زندگی آشنا شدم و حدود چهارسال است که به این شیوه زندگی می‌کنم.» خانم معصومی، فقط گروه خاصی از مواد را پسماند می‌داند و معتقد است بسیاری از موادی که عموم آن را زباله می‌دانند، اصلا زباله محسوب نمی‌شود.

او در تعریف زباله می‌گوید: «موادی که نه قابلیت بازیافت داشته باشند و نه جزو زباله تر باشند که بتوان به عنوان خوراک دام یا کمپوست از آنها استفاده کرد. پس زباله معمولا فقط شامل بسته‌بندی مواد غذایی مثل پوست کیک و شکلات و… است. البته لازم به ذکر است که میزان تولید زباله، بستگی به جایی که زندگی می‌کنیم هم دارد. از نظر کانکس‌های بازیافت، موادی که تحویل می‌گیرند و… در خانه ما معمولا ماهی یکبار، یک پلاستیک دسته‌‌دار متوسط، زباله تولید می‌شود که البته همین هم زیاد است.»

یکی از جالبترین و مهمترین سوالاتی که در این زمینه مطرح می‌شود، راه‌های رسیدن به پسماند صفر است؛ یا به تعبیر بهتر چه طور زندگی کنیم که پسماند کمی تولید شود! معصومی از تجربه خودش در این باره می‌گوید: «من پله پله شروع کردم و جلو رفتم. برای همین نه هیچ زحمت و مشکل خاصی برایم داشت و نه باعث شد که وسط راه جا بزنم. از وقتی دبیرستان بودم، تفکیک زباله و تحویل زباله‌های خشک به بازیافت را انجام می‌دادم و خیلی حواسم به این موضوع بود که زباله کمتری تولید کنم. مثلا از قسمت داخلی جعبه دستمال کاغذی برای چک‌نویس استفاده می‌کردم و یا کاغذهای یک رو و بلااستفاده را جمع می‌کردم تا در مواقع نیاز به عنوان چک نویس استفاده کنم. در چند سال اخیر، کیسه پارچه‌ای را برای خرید، جایگزین کیسه پلاستیکی کرده‌ام. البته، تا به حال هیچ کیسه پارچه‌ای نخریده‌ام و از کیسه‌های تبلیغاتی فروشگاه‌ها استفاده می‌کنم. یا کیسه‌هایی که دوستانم مورد نیازشان نیست، به من می‌دهند.»

معصومی ادامه می‌دهد: «کلا در بحث پسماند صفر، اینکه حتی‌الامکان زباله‌ای تولید نشود ارجحیت داره؛ یعنی از چیزهایی که داریم استفاده کنیم، یا قرض بگیریم یا خرید دست دوم و… در مرحله آخر خرید بر اساس نیاز.»

«بعد از آن، خرید فله‌ای را انجام دادم که در کاهش پسماند خیلی موثر هست. به طور مثال، خرید حبوبات، شیر و لبنیات، مواد شوینده و… برای تمام اینها از خانه ظرف می‌برم و خرید می‌کنم. فروشنده‌ها معمولا از این حرکت خیلی استقبال می‌کنند و با روی باز همکاری می‌کنند. همچنین از کیسه‌های توری برای خرید میوه و سبزیجات استفاده می‌کنم.»

زباله‌ی تر ندارم

«زباله‌های تر در خانه ما، تبدیل به کمپوست یا خوراک دام می‌شوند و بیشتر از سه سال است که هیچ زباله تری تقدیم به شهرداری نکردم!

از کارهای دیگری که برای این منظور انجام می‌دهم: استفاده از باطری‌های قابل شارژ، استفاده از اسفنج لوفا به جای اسکاچ (لوفا را بعد از استفاده می‌توان در سطل کمپوست انداخت و کاملا تجزیه می‌شود)، حذف مواد سلولزی مثل دستمال کاغذی و دستمال آشپزخانه و استفاده از جایگزین‌های پارچه‌ای، استفاده از ظروف شیشه‌ای و  پلاستیکی مناسب فریز و حذف پاکت فریزری، استفاده از سفره پارچه‌ای و پلاستیکی به جای یکبار مصرف.»

«کلا این سبک زندگی فقط کاهش زباله نیست و تاثیرات فوق‌العاده‌ای دارد. هزینه‌ها را هم خیلی پایین می‌آورد که می‌توان آن را پس‌انداز کرده و جاهای بهتری هزینه کرد؛ مثلا خرید کالاهای باکیفیت‌تر که ماندگاری و عمر بیشتری دارند، شرکت در دوره‌های آموزشی، سفر و کارهای فراوان دیگری که به آگاهی و حال خوبمان کمک کند و در عین حال آسیب کمتری به محیط‌زیست بزند.»

«در حال حاضر در مورد مد پایدار مطالعه می‌کنم و برایم بسیار جالب وجذاب است.»

«سبک زندگی پسماند صفر، فقط کاهش زباله فیزیکی نیست، چیزی فراتر از این است. توجه به نحوه تولید، حمل و نقل، توجه به نحوه شست‌وشو و نگهداری لباس برای طول عمر بیشتر آن، درست مصرف کردن منابعی مثل آب، برق، گاز و توجه به سلامت بدن و در نتیجه بیماری کمتر و قرص و داروی کمتر که پسماندهای ویژه محسوب می‌شود. پسماند صفر یک سبک زندگی و یک مسیر هست، مقصد نیست که به آن رسیده باشیم.»

خیلی زیاد سرزش و مسخره می‌شوم

معصومی می‌گوید در این مسیر منتقدانی هم داشته و همه اطرافیان کار او را تایید نمی‌کنند. او در پاسخ به اینکه آیا سبک زندگی‌اش تا به حال مورد تمسخر یا سرزنش هم قرار گرفته، می‌گوید: «خیلی زیاد سرزنش می‌شنوم و گاهی تمسخر هم می‌کنند! و بیشتر از طرف افرادی است که به شدت مصرف‌گرا هستند و در برابر تغییر مقاومت می‌کنند. آنها حاضر نیستند به این فکر کنند که وقتی زباله‌ای را دور می‌ریزیم، در اطراف ما یک انسان یا موجود زنده دیگری هم هست که پسماندها به سلامتی او آسیب می‌رساند. و هر کاری که انجام می‌دهیم، قطعا تاثیرش به خود ماهم برمی‌گردد. البته همسرم، خیلی در این سبک زندگی همراه من است و خیلی چیزها از او یاد می‌گیرم. به نظر من این موضوع خیلی اهمیت دارد.»

هیچ‌کس را مجبور نمی‌کنم، ولی گوشزد می‌کنم

معصومی معتقد است که گراشی‌ها، به دلیل سبک زندگی، شرایط مالی و کمبود آموزش‌های محیط‌زیستی در مقایسه با مردم شهرهای دیگر، بیشتر اسراف می‌کنند! که نکته تلخ و قابل تاملی است. او درباره تلاش‌هایی که برای آشنایی خانواده و اطرافیان با این سبک زندگی داشته می‌گوید: «واقعیتش هیچکس را مجبور نمی‌کنم که رعایت کند، چون غالبا نتیجه عکس می‌دهد. هرچند خودم رعایت می‌کنم و گاهی یک سری موارد را هم گوشزد می‌کنم، ولی موفقیت‌آمیز نبوده. بعضی از اطرافیان، موردی یک سری کارها را انجام می‌دهند ولی خب خیلی ناچیز است؛ مثلا تفکیک زباله در حد کم. به نظر من همین که در وهله اول، زباله تر و خشک راهم جدا کنند، کار خیلی ارزشمندی انجام می‌دهند.

در کل، تلاشهایم چندان موفقیت‌آمیز نبوده؛ یکی از عمده‌ترین دلایلش در گراش، این نوع سبک خرید است که تلفنی تماس می‌گیرند و مواد غذایی یا هر چیز دیگری را سفارش می‌دهند و پیک می‌آورد. به شدت از این نوع خرید بدم می‌آید.»

او‌همچنین درباره انگیزه‌اش برای تلاش در زمینه پسماند صفر می‌گوید: «مهم‌ترین دلایل تلاشم برای این کار، حفظ محیط‌زیست، زیبایی بصری، و فکر کردن به افرادی‌است که به اجبار نزدیک زباله‌هایی که ما دور می‌ریزیم، زندگی می‌کنند. کلا آدمی نیستم که ساده از کنار مسائل بگذرم و برایم اهمیتی نداشته باشند.»

او‌ همچنین به عنوان حسن ختام و پایان صحبت‌هایش اشاره کرد: «از همه همشهریانم درخواست می‌کنم در مورد سبک زندگی پسماند صفر مطالعه کنند، چون واقعا یک نیاز جدی و مهم هست. این صحنه ناراحت‌کننده‌ای است که پلاستیک‌هایی در جاده، بیابان، صحرا و… آویزان به درخت یا به صورت رهاشده می‌بینیم. جدا از وضعیت سطل‌های زباله در سطح شهر. اگر این سبک زندگی را آرام آرام پیش ببرند، بسیار راحت است و به شرایط زندگی‌شان هم نزدیکتر است. لحظه‌ای که فقط به آرامش و آسایش خودمان فکر می‌کنیم و راحت‌ترین کار ممکن را انجام می‌دهیم و خیلی راحت زباله تولید می‌کنیم، کمی به بعدش هم فکر کنیم و مسئولیت‌پذیر باشیم. باید خودمان را مسئول زباله‌ای که تولید می‌کنیم، بدانیم.»